શિક્ષક હોવાનું ગૌરવ...

1.

ઘણીવાર વર્ગખંડમાં જાઉં ત્યારે સામે રહેલી પચાસથી વધુ જીવંત આંખોને જોઉં અને થઇ આવે કે પ્રત્યેક આંખોનું કૂતુહલ છે, પ્રત્યેકના પ્રશ્ન અલગ છે, શું ચાલતું હશે એમના મનમાં? આજની એની સવાર કેવી હશે?

કોઇક ચહેરો શાંત, કોઇક અજંપાગ્રસ્ત, કોઇકની આંખોમાં ઉજાગરો, કોઇકની આંખોમાં આનંદ અને ક્યાંક પીડા.
આ સૌને એક કલાક મારે તો મારો વિષય ભણાવીને નીકળી જવાનું હોય છે, પણ મારે વર્ગમાંથી નીકળતી વખતે એક સંતોષ જોવો હોય છે દરેક આંખોમાં..!

કારણકે આ મારા વિદ્યાર્થીઓ છે, જીવતી ચેતના.
આ કોઇ મશીન નથી.
કઇ રીતે લેક્ચર શરુ કરું એવું થઇ આવે ત્યારે,
મનમાં ઉપનિષદનો મંત્ર ૐ સહનાવવતુ જપી લઉં છું,
અને
આંખ બંધ કરી મારા શિક્ષકોને યાદ કરી લઉં છું.

બહુ મોટી જવાબદારી હોય છે, અમારા શિક્ષકો પર.
ઇશ્વરે આપેલું સર્વશ્રેષ્ઠ કાર્ય એટલે શિક્ષણકાર્ય.

વેદ-આજ્ઞામાં માં-બાપ પછી આચાર્યને દેવ ગણવાની આજ્ઞા છે.

આ કાર્યમાં અદ્ભૂત સંતોષ મળે છે,
કેટલાય વિદ્યાર્થીઓ ફેમિલી મેમ્બર બની જાય છે,
અને તમે જેને સૌથી વધારે તતડાવ્યા હોય એ જ તમને જતા જતા કહી જાય કે સર, એ દિવસે જો તમે જવા દીધો હોત તો હજી અટવાતો જ હોત.

અભિમાનથી કહી શકીએ છીએ કે વિદ્યાર્થીને હાથો બનાવી મેલી રમતો રમતા નથી,
વિદ્યાર્થીને કસ્ટમર ગણી માપ-તોલના પ્રપંચ કરતા નથી,
અંગત સ્વાર્થ માટે ક્યારેય વિદ્યાર્થીનું અહિત કરતા નથી.

ગર્વ છે કે શિક્ષક છીએ
અને
અનેકગણો ગર્વ છે કે અમારા શિક્ષકો થકી આજે અમે અહીંયા છીએ.

હા,
અમે શિક્ષકો ખરેખર તો ખેડૂત છીએ,
અમે માનવમનની ખેતી કરીએ છીએ..!

#proud_to_be_a_teacher

2.

શિક્ષક એટલે કોણ?
ખુબજ મજાની વાત છે!
અને છતાંયે છે કંપાવી મૂકે તેવી!

એક શાળાના આચાર્ય એ વિદાય સમારંભના પ્રવચન માં કહેલું કે,

“ડોક્ટર તેના બાળકને ડોક્ટર બનાવવા માગતો હોય છે,
એંજીનીયર તેના બાળકને એંજીનીયર બનાવવા માગતો હોય છે,
અને કોઈ બિઝનેસમેન તેના બાળકને કોઈ કંપની નો સીઈઓ બનાવવા માગતો હોય છે!

પરંતુ એક શિક્ષક પણ તેના બાળકને આમાનું જ કૈંક બનાવવા માંગતો હોય છે!
કોઈ ને ય પોતાની અંગત પસંદગીથી શિક્ષક બનવું નથી.

ઘણું દુ:ખદ છે, પરંતુ હકીકત છે!

ભોજન સમારંભમાં ટેબલ ની ફરતે બેઠેલા મહેમાનો જિંદગી વિષે ચર્ચા કરી રહ્યા હતા. એક વ્યક્તિ જે કોઈ કંપની ના સીઈઓ હતા, તેમણે શિક્ષણ માં રહેલ મુશ્કેલી ની ખુલાસાવાર ચર્ચા કરવાનો નિર્ણય કર્યો. તેમણે દલીલ કરી કે, “જે વ્યક્તિ એ પોતાની જિંદગી ના ઘડતર માટે શિક્ષણને શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ તરીકે પસંદ કરેલ હોય, તેની પાસેથી કોઈ એક બાળક શું શીખી શકે?”

પોતાના મુદ્દા ઉપર વધુ વજન આપવાના હેતુથી તેમણે ટેબલના બીજા છેડે બેસેલા એક મહેમાન ને કહ્યું,

“પ્રામાણિકતાથી કહેજો બોની, તમે શું બનાવો છો?” એમનો મતલબ કમાણી થી હતો.

શિક્ષિકા શ્રીમતિ બોની, પોતાની પ્રામાણિક્તા તેમજ નિખાલસતા માટે પ્રખ્યાત હતા. તેમની જવાબ આપ્યો,

“તમારે જાણવું છે, હું શું બનાવું છું?
(એમણે એકાદ શ્વાસ લેવા પૂરતા અટકી ને વાત આગળ ચલાવી)

“બાળકોએ કલ્પના પણ કરી હોય તેના કરતાં વધુ મહેનત તેમની પાસે કરાવું છું

તેમને મળેલા C+ ગ્રેડ નું મહત્વ તેમણે પરમ વીર ચક્ર કરતાં પણ વધુ લાગે, એવો અનુભવ કરાવું છું

જે માં-બાપ તેમના પાંચ મિનિટ પણ શાંત બેસાડી શકતા નથી, તેમને પિસ્તાળીસ મિનિટના પિરિયડમાં સળંગ બેસારું છું અને તે પણ, આઈ-પોડ, ગેઇમ ક્યુબ, કે, ભાડે લાવેલી ફિલ્મની CD વગર!

તમારે જાણવું છે હું શું બનાવું છું?
(અહિંયા તેઓ ફરીવાર અટકયા અને ટેબલ પર બેઠેલા પ્રત્યેક વ્યક્તિ સામે નજર માંડી)

“હું તેમણે આશ્ચર્ય ચકિત બનાવું છું!

હું તેમને પ્રશ્નો પૂછતા કરી દઉં છું

હું તેમને ખરા દીલથી માફી માંગતા શીખવાડું છું

હું તેમને તેમની તમામ ક્રિયાઓ માટે આદર ધરાવતા અને જવાબદારી લેતા શીખવાડું છું

હું તેમને લખતા શીખવાડું છું અને તેમની પાસે લખાવું છું અને સમજણ પાડું છું, કે, માત્ર કી-બોર્ડ જ સર્વસ્વ નથી

હું તેમની પાસે વંચાવું છું અને વંચાવું છું અને વંચાવું છું

હું તેમની પાસે ગણિત ની બધીજ ગણતરીઓ કરાવું છું, અને એ બધાજ બાળકો ઈશ્વરે આપેલા મગજ નો ઉપયોગ કરીને કરે છે, માનવી એ બનાવેલા કેલ્ક્યુલેટર નો નહીં

બીજા દેશોમાંથી આવેલા સ્ટુડન્ટ્સ ને ઈંગ્લિશ વિષય બાબત માં જે પણ જાણવું જરૂરી હોય, તે સઘળું કેમ શીખી શકાય, તે શીખવાડું છું અને તે પણ પોતાની સંસ્કૃતિની મૌલિકતા જાળવી રાખીને

હું મારા વર્ગખંડને એવી જગ્યામાં રૂપાંતરીત કરું છું જ્યાં મારા બધા સ્ટુડન્ટ્સ ને સલામતીનો અનુભવ થાય!

અંતે હું તેમને સમજાવું છું, કે, જો તેઓ તેમને મળેલી તમામ સોગાતો નો ઉપયોગ કરે, સખત મહેનત કરે અને પોતાના હ્રદયના અવાજને અનુસરે, તો તેઓ પોતાની જિંદગીમાં અવશ્ય સફળ થઈ શકે!
(શ્રીમતિ બોની અહીં છેલ્લી વખત અટકયા અને તેમને આગળ ચલાવ્યું)

અને પછી જ્યારે લોકો ‘હું શું બનાવું છું’ ની મદદથી મારું માપ કાઢવાનો પ્રયત્ન કરે, ત્યારે હું મારું મસ્તક ઊંચું રાખી શકું છું અને તેમના પર ધ્યાન આપતી નથી, કારણકે હું જાણું છું, કે, પૈસો એજ સર્વસ્વ નથી.

તમારે જાણવું છે હું શું બનાવું છું?
હું તમારા બધાની જિંદગીમાં એક ફર્ક પેદા કરું છું! તમારા બાળકોને શિક્ષણ આપી, તૈયાર કરી, તેમને સીઈઓ, ડોક્ટર્સ અને એંજીનીયર્સ બનાવું છું!

તમે શું બનાવો છો મી. સીઈઓ?”

સીઈઓનું જડબું ખુલ્લુંજ રહી ગયું અને તેઓ ચૂપ જ રહ્યા.

તમે જે કોઈને ઓળખતા હો, તેને આ આપવા જેવું છે, અને એમાં માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન, પ્રશિક્ષક, આધ્યાત્મિક નેતા કે ગુરૂ નો પણ સમાવેશ કરી શકાય.


3.


टीचर किसे कहते हैं ?

आपके नजदीक एक टीचर की तारीफ (व्याख्या) क्या है?
 हम में से मोस्टली का जवाब होगा कि टीचर वह है जो हमें पढ़ाता है सिखाता है..

 आपका जवाब दुरुस्त है मगर टीचर की नये जमाने की मॉडर्न डेफिनेशन क्या है ?
 तो वह डेफिनेशन कुछ यूं है के
#Teacher_is_equal_to_motivator

 यानी अतालीक

 अगर टीचर मोटिवेट नहीं करता है तो वो टीचर नहीं है, पढ़ा देना , बता देना , समझा देना ही काफी नहीं है, एक स्पार्क (जौश, उत्साह) पैदा करना, विल पैदा करना यह असल काम है।

 विकसित देशों में टीचिंग का बाकायदा लाइसेंस लेकर ही टीच कर सकते हैं।

 अब इस टीचिंग लाइसेंस को इशू करने से पहले 6 मेजर क्वालिटीज़ को चेक किया जाता है।

1. Subject Grip
जिसकी अपने मतलुबा सब्जेक्ट पर कमांड है वह एक अच्छा टीचर है, वैसे यह बात तो हमारे यहां भी कॉमन है लेकिन विकसित देशों में आपकी सब्जेक्ट ग्रिप के साथ-साथ इस चीज को भी फोकस किया जाता है के क्या आपकी सब्जेक्ट ग्रिप 'अपग्रेडेड' भी है?।
 आमतौर पर वही नॉलेज हम कैरी कर रहे होते हैं जो आखरी डिग्री में हासिल किया होता है।

2.Communication skill
 कम्युनिकेशन स्किल यह बहुत इंपॉर्टेंट पॉइंट है, कम्युनिकेशन स्किल का मतलब है आपके पास यह फन होना चाहिए कि आप दूसरे बंदे की सतह पर आकर उसको समझाएं।

3: Social Genius
 सोशल जीनियस : इस खास टर्मिनोलॉजी का मतलब है के इस बंदे में घुलने मिलने की सलाहियत हो. मिलनसार होना, एक बंदे का काम ही बच्चों के साथ है, उनको सिखाने का काम है, अगर वह बच्चों को ही पसंद नहीं करता और उनके साथ घुलता मिलता नहीं तो वह कभी अच्छा टीचर नहीं हो सकता।

4 Motivation
 मोटिवेशन : टीचर में मोटिवेशन नहीं है , जज्बा नहीं है, स्पार्क नहीं है तो वह टीचर नहीं बन सकता।

 5. A true Learner
  सीखने का शौक लाजमी हो, अगर आप में इल्म सीखने की प्यास नहीं है तो आप किसी दूसरे को क्या इल्म का प्यासा बनाएंगे ?

6. Progressive attitude
 प्रोग्रेसिव एटीट्यूड : एक टीचर के लिए आगे बढ़ने वाला इंसान होना लाजमी है, क्योंकि टीचर वह है जो इस क़ौम को आगे बढ़ाएंगा, अगर वह खुद आगे बढ़ने वाला नहीं है तो वह क़ौम को क्या आगे बढ़ाएगा?

आप इन क्वालिटीज़ पर गौर करें , अपने बच्चों के टीचर्स पर गौर करें, उम्मीद है इसके बाद आपको जवाब मिल जाएगा कि आज हमारे बच्चे टैलेंटेड, प्रतिभाशाली, हिम्मतवान और बा कमाल क्यों नहीं बन पा रहे हैं!?

4.

કોઈ  પૂછે  તો  કહોજો હું માસ્તર છું,
વિધાર્થીઓ માટે મોટું   હું શાસતર છું.

ભૂલ  ઢાંકે  બધી એવું  હું  પ્લાસ્તર  છું,
રક્ષણ કરે ન ફાટે  એવું   હું  વસ્તર છું,

જીદગીની ઇમારત માટે હું ચણતર છું,
અજ્ઞાન હટાવે માનો કે હું  ભણતર  છું.

આજ  ખર્ચે   કાલ  મળે હું મળતર છું
જીવન સુધારે  એવું   જ હું  ઘડતર છું.

કિંમતમાં  હું સાવ  ભલેને હું પડતર છું,
વર્ષો પછી  મળશે  એવું  હું વળતર છું.

જિંદગી જીવવા  માટે  હું   ગણતર  છુ,
ગર્વથી  કહો  ભાઈ  હવે હું  માસ્તર છું.
                         હિંમતસિંહ ઝાલા

Comments

Popular posts from this blog

33 વર્ષ પછી અમે ચાર મિત્રો એકસાથે ભેગા થયા !

ઉતરાયણ વિષે...

After Kolkata Case, कलकत्ताकी हेवानियतके बाद, કલકત્તાના બનાવ પછી...